آزادی‌های الکی در ایران | از ورود بازیگر پورن آمریکایی تا گروه کُر زنان

سایت انجمن جامعه شناسی ایران، از دکتر «بی‌تا مدنی»، یادداشتی تحت عنوان «آزادی‌های الکی» منتشر کرده است.

مدنی در یادداشت خود می‌نویسد «دیرزمانی است که "آزادی" به آسانی با پسوند و پیشوند‌های گوناگونی به بند کشیده می‌شود، پیچ و تاب می‌خورد، وارونه می‌گردد، کژکارکرد می‌شود یا کارکرد‌های پنهانش بر ملا می‌شود.» او سپس به آزادی‌هایی که این روز‌ها به چشم می‌خورد اشاره می‌کند که به نظر خودش «آزادی‌های الکی» نامیده می‌شوند.

او برخی از ویژگی‌های آزادی الکی را در ۵ سطح دسته بندی می‌کند و ویژگی‌های آن‌ها را این گونه برمی شمارد: «۱- موقتی و زودگذرند و تاریخ مصرف دارند. پایدار نیستند و فقط تا لغایت اتمام پروژه سیاسی مدنظر سیستم حکمرانی دوام می‌آورند؛ مثلا تا پایان انتخابات.۲- سطحی هستند و فاقد عنصر آگاهی. پشت این آزادی‌ها شعور آزادی خواهی به معنا و مصداق راستین کلمه وجود ندارد.۳- مکانیسمی فرمایشی دارند و کارگزاران آن از پشت صحنه قدرت، عوامل و عناصری را به جلوی صحنه فرامی‌خوانند تا در خدمت پروپاگاندای آن‌ها نقش بازی کنند.

۴- کسانی از "آزادی‌های الکی" بهره می‌برند که الزاما خودفروخته، فرصت طلب، یا شهرت طلب هم نیستند بل‌که بیشتر رو دست می‌خورند. گمان می‌برند در فضای متصلب کنونی باید از هر روزنه‌ای برای بیان نقد و نظرشان استفاده کنند. پس عنان بیان را به دست گردانندگان پشت صحنه می‌سپارند که پیچ تنظیم آزادی خودشان و مخاطب هدفشان را بپیچانند.۵- فضای کنش "آزادی‌های الکی"، فضا‌های معینی است و کنشگران اجتماعی، حق انتخاب چندانی ندارند بل‌که به فضا‌های درنظر گرفته شده (مثلا برنامه‌های تحلیلی انتقادی یا مناظره‌های سیمای میلی) دعوت می‌شوند یا اگر وارد سایر فضا‌ها می‌شوند، با هماهنگی قبلی است. این صحنه آرایی برای آنست که طبیعی جلوه کند و وجود آزادی را باورپذیرتر نماید.

مدنی در بخش ملاحظات نظری، بر اساس دیدگاه‌های جرج هربرت مید، فیلسوف و جامعه شناس مکتب «همکنش گرایی نمادی» «بین بازی نقش playing the role و گرفتن نقش یا taking the role» تمییز قائل شده می‌نویسد: «تفاوت مهم این دو سنخ "نقش" در فهم نقش، تحلیل موقعیت، تصمیم گیری و انتخاب آگاهانه نقش است. آنچه در آزادی‌های الکی به مصداق می‌بینیم و در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود بازی یا ایفای نقش زیر ساخت سرسخت اجتماعی به صورت role play است، نه برسازی کنش بر مبنای آزادی و آگاهی».

مدنی در ادامه به مثال‌هایی در باره آزادی‌های الکی، اشاره می‌کند مانند «کاندیدای مجلس که برای دست یافتن به صندلی بهارستان» هرکاری می‌کند. یا ورود «پورن استار آمریکایی...» و گشت و گذار آزادنه او در ایران، یا «گروه همخوانی رنگارنگ و شاد و پرشمار "کُر پارسی" در ایران مال از صدای ۲۰۰ زن آوازخوان در مرکز تجاری ایران مال آوانمایی می‌کند تا مخاطب هدف تصور کند صدای زن ایرانی در جامعه رساست، زن ایرانی شاد است.» او در پایان تاکید می‌کند «احتمالا پرفورمنس‌های آزادی‌های الکی پرشمار و عجیب‌تر هم بشود، اما یک نکته را فراموش نکنیم که در بازار مکاره آزادی‌های الکی، جای خود آزادی خالیست و آنانکه امروز از ایفاگران نقش در این نمایش هستند، فردا نه تنها باید دغدغه آزادی پس از بیان را داشته باشند، بل‌که فراموش نکنند در موقعیت تضادی منفی و قطبیدگی جامعه، آب در هاون به بیهودگی کوفتند.»